داستان حام در کتاب مقدس
«سه پسر نوح که از کشتی خارج شدند، سام و حام و یافث بودند. همه ملل دنیا از سه پسر نوح به وجود آمدند
.
نوح به کار کشاورزی مشغول شد و تاکستانی غرس نمود. روزی که شراب! زیاد
نوشیده بود، در حالت مستی! در خیمه‌اش برهنه خوابید. حام، پدر کنعانیان،
برهنگی پدر خود را دید و بیرون رفته به دو برادرش خبر داد. سام و یافث با
شنیدن این خبر، ردایی روی شانه‌های خود انداخته، عقب عقب به طرف پدرشان
رفتند تا برهنگی او را نبینند. سپس او را با آن ردا پوشانیدند و وقتی نوح
به حال عادی برگشت و فهمید که حام چه کرده است، گفت: کنعان ملعون باد.
برادران خود را بنده بندگان باشد و خداوند سام را برکت دهد و کنعان بنده او
باشد».
[1]
داستان حام در منابع اسلامی
این داستان با جزئیات موجود در کتاب مقدس، در برخی کتاب‌های اسلامی نیز ذکر شده است
[2] که مست بودن نوح(ع) به احتمال زیاد برگرفته از همان متون محرف یهود و نصاری است.
آنچه در بیشتر منابع اسلامی با اندک تفاوتی وجود دارد این است که؛ نوح در
حال خواب بوده و عورتش نمایان شده و حام آن‌را دیده است نه این‌که مست کرده
باشد: «...نوح به زراعت و تاکستانى و عمران زمین پرداخت. در یکى از روزها
نوح خوابیده بود که جامه از تن او دور گردید...».
[3]
به‌علاوه؛ در برخی کتاب‌های شیعه، به نقل از امام هادی(ع) آمده است:
«نوح(ع) دو هزار و پانصد سال زندگى نمود. روزى در کشتى خواب بود و باد
می‌وزید و در اثر آن، عورتش نمایان شد، حام و یافث از آن منظره خندیدند،
سام ایشان را نهى کرد و از خندیدن باز داشت و آنچه را که باد نمایان نموده
بود، وى پوشاند ولى حام و یافث دوباره آن‌را ظاهر کردند و پیوسته سام
آن‌را می‌پوشاند و آن دو مکشوف می‌نمودند، در همین حال نوح(ع) از خواب
بیدار شد دید که ایشان می‌خندند، فرمود: سبب چیست؟ سام واقعه را بیان کرد،
حضرت نوح دست به طرف آسمان بلند کرد و عرضه داشت: پروردگارا! نطفه حام را
دگرگون کن تا غیر از سیاهان فرزندى از او به ظهور نرسد. خدایا! نطفه یافث
را نیز تغییر بده. حق تبارک و تعالى نطفه این دو را تغییر داد».
[4] این خبر با تغییراتی در منابع دیگر نیز ذکر شده است.
[5]
حال با توجه به این روایت، باید گفت:
1. مست بودن نوح در منابع اسلامی نیامده بلکه تنها کتاب مقدس آن‌را ذکر
کرده است. البته این مسئله که زمان آن‌حضرت خوردن شراب حرام بوده یا نه
یا این‌که برای پیامبر خوردن آن جایز بوده، بحث دیگری را می‌طلبد. در هر
صورت منابع اسلامی مست بودن را به حضرت نوح استناد نداده‌اند و گفته‌اند در
حال خواب، لباس او [یا بر اثر باد یا به صورت عادی] کنار رفته و عورت او
نمایان شده است و طبیعی است که در چنین فرضی، گناهی بر نوح نبوده و
نمی‌توان او را مقصّر دانست تا منافی عصمت او باشد بلکه تنها حام -و بنابر
نقلی حام و یافث- تقصیر داشته و نوح نیز در حق او نفرین کرده است.
2. براساس منابع اسلامی، سام جانشین حضرت نوح(ع) بوده
[6]
و از مقام عصمت برخوردار بوده است. اما در این داستان عملی منافی عصمت از
ایشان نقل نشده، بلکه حتی او در مقابل حام ایستاده و نهی از منکر نیز کرده
است.
3. البته باید توجه داشت که حتی این‌گونه از نقل‌ها، عموماً یا سند
ندارند یا این‌که سند آنها را نمی‌توان پذیرفت، همچنین برخی از جزئیات
در متن آنها، اشکالاتی داشته و نمی‌توان با اطمینان آنها را پذیرفت.
[2]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص 109، بیروت، البلاغ، 1419ق.
[3].
یعقوبی، احمد بن أبی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج 1، ص 15، بیروت، دار صادر،
چاپ اول، بی‌تا؛ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 1، ص
78، دار صادر، بیروت، 1385ق.
[4].
«علی بن محمد العسکری(ع) یقول عاش نوح(ع) ألفین و خمسمائة سنة و کان یوما
فی السفینة نائما فهبت ریح فکشفت عن عورته فضحک حام و یافث فزجرهما سام
ع و نهاهما عن الضحک و کان کلما غطى سام شیئا تکشفه الریح کشفه حام و یافث
فانتبه نوح ع فرآهم و هم یضحکون فقال ما هذا فأخبره سام بما کان فرفع نوح ع
یده إلى السماء یدعو و یقول اللهم غیر ماء صلب حام حتى لا یولد له إلا
سودان اللهم غیر ماء صلب یافث فغیر الله ماء صلبهما...»؛ شیخ صدوق، علل
الشرائع، ج 1، ص 32، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
[5].
قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، قصص الأنبیاء(علیهم السلام)، محقق،
مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص 85، مشهد، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ
اول، 1409ق.
[6].
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی،
محمد، ج 8، ص 285، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ
صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 135،
تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.
نگارنده : با در نطر گرفتن این مطلب که نوح (ع) در هنگام طوفان عاملگیر ، ساکن
بین النهرین بوده (کشتی نوح در محل مسجد کوفه ساخته شده است) و پس از طوفان
نیز کشتی نوح احتمالا بنابر روایات یا متون تاریخی در همین حوالی در ایران
یا ترکیه فعلی بر روی کوهی به زمین نشسته است. پس ادامه و انتشار نسل انسانها و نیز
از همین مکان بوده با این تفاوت که نسل انسانهای سیاه پوست که نطفه تغییر یافته پدرشان حام هستند در آفریقا و نسل زردپوستان ( و در ادامه آنها سرخ پوستان) از یافث و در شرق آسیا بوده است (ظاهرا نوح نبی بدلایلی حام و یافث را از خود طرد کرده است) که در اثر گناه پدرانشان همواره تحت سلطه سفیدپوستان که از فرزندان سام نبی (ع) بوده اند قرار داشته اند. البته این موضوع منافاتی با ظالمانه بودن برخی از رفتارهای سفیدپوستان ندارد و تنها شاید علت اصلی تغییرات در نسل آدمی همین باشد.